Fai máis de catro anos, visitara e publicara no blogue
que escribía antigamente, Ponteareas Historia Viva, sobre os petroglifos
coñecidos como de Padróns e seu entorno, que se atopaban en estado totalmente
marxinal, agochados entre o manto vexetal e case fora deste mundo, pois case
ninguén os recordaba xa.
Enlace antigo.
O certo e que agora, anos despois, situándonos nos
lindes de Ribadetea e Padróns, concello de Ponteareas, a situación do seu
entorno mudou, novos descubrimentos como a necrópole calcolítica do Monte
Aberto a escasos 100 m deles, novos petroglifos na próxima zona do Charco, ou
mesmo o outro lado do Tea, os impresionantes descubertos na Carreira, parroquia
de Pías, os cales son da mesma tipoloxía e características, fan unha nova
visión e plan de estudo de toda a zona do Monte Aberto.
Pero despois de todo isto, a situación mediática e recuperación destes petroglifos, e seu riquísimo entorno mudou algo? Se
rompeu esa marxinación e esquecemento, se pensou en algún plan de posta en
valor? O certo e situación real, e que a necrópole descuberta con tres cistas
funerarias e dúas estelas, se atopan aterradas dentro dun recinto privado dunhas
granxas paradas dende fai uns anos, os petroglifos da Carreira que chamaron
muito a atención fai pouco máis dun ano co seu descubrimento, se atopan de
monte e xa esquecidos, ningunha institución, a nivel local, nin da deputación
ou Xunta deron un peso por eles, só un par de tolos (que se nos pode chamar
así, pero a oídos sordos...) intentamos
algo pero temos o mesmo futuro que estes bens patrimoniais e arqueolóxicos,
marxinación.
Mentres, nestes días grazas a grande axuda e
colaboración do amigo Angel de Prado, membro do colectivo A Rula, voltamos os
petroglifos xa visitados dende facía anos, os de Padróns, os do Charco e Monte
Aberto, todos no lugar do Monte Aberto entre Ribadetea e Padróns. Non nos
atopamos nada novo, a situación era a mesma de facia anos ou pior aínda, pero
agora entraremos un pouco máis en materia e historia, de forma máis interactiva
e simple posible.
QUE HÁ NO MONTE ABERTO?
Para pornos en situación, retrocedamos no tempo uns
3000-4000 anos, nunha terra galaica posiblemente chea de prados e cenegais,
coas pedras a vista E cun ser humán que xa descubrira o bronce e vivía en
campamentos de materiais perecedeiros como barro e vexetais, similares os
posteriores castros. Parece ser que eran sociedades pequenas e bastante
independentes unhas de outras, recolectoras e gandeiras, ritualísticas e
cazadoras, cun coñecer do comerzo xa de tempos anteriores.
E por este tempo do calcolítico, ou idade dos
metais, é cando son famosas as representacións de arte rupestre, e dicir,
tallar con simboloxía, animais ou ritos (en fin o mundo que os rodeaba) as
pedras, sendo coñecido como nosos petroglifos. En canto o mundo funerario, ou
dos mortos (tan arraigado na terra galaica) o tempo das monumentais mámoas e dolmens
en pedra xa pasara facía muitos séculos atrás, estes agora eran de pequeno
tamaño e muito máis simples, colectivos e pouco chamativos no entorno,
coñecidos como cistas funerarias. Pois ben, estes campamentos destes clans, cos
seus petroglifos e cistas, cubrían a terra galaica, e un claro exemplo o temos completo
no Monte Aberto.
Xa que estamos pondo imaxinación, imaxinade neses
tempos un clan que tivo restos de asentamentos ou campamentos na zona do Alto
da Arca e Gíncana ( claves patrimonio GA36042044 e GA36042043) e no Miñoto
(GA36042648), onde apareceron restos de cerámicas decoradas e lisas, xunto
obxectos líticos (de pedra) todos similares entre si, como se do mesmo
colectivo de individuos e individuas estivera nos tres asentamentos.
Dentro de seus territorios, decidiron como en toda a
terra galaica nese momento (era moda) tallar súas pedras, e todas coas mesmas
características e tipoloxía, círculos líticos con coviñas en pedras de pequeno
e medio tamaño, así aparecen os petroglifos coñecidos como de Padróns (GA36042122), O Charco (GA36042042, GA36042103,
GA36042104) e o coñecido como do Monte Aberto (GA36042099). Engadir tamén, por
ter a mesma tipoloxía de círculos concéntricos e coviñas nunha pedra de similar
tamaño, a pouca distanza pero o outro lado do Tea, os da Carreira, que se ben
non foi o mesmo colectivo ou clan, eran moi cercáns.
Por último, sabendo onde moraban e algunhas cousas
que facían, onde morrían? Aparece pois así a necrópole xusto no Alto da Arca,
nome de lugar que xa nos dicía todo, posto recordar que “arca” atribúese a
estes monumentos funerarios prehistóricos, a explicación e que fai un par de
séculos coa febre do libro “O Ciprianillo” entre outros, pensábase que estes
lugares gardaban tesouros e riquezas, o “ouro dos mouros”, polo que
desenterrábanos e abríanlle a pedra de arriba “como arcas”, de aí súa relación.
Voltando o descubrimento fai un par de anos, construíndo no lugar unhas
problemáticas granxas, aparecen tres cistas funerais e dúas estelas de culto,
mostrándonos o final da vida dos nosos amigos e ancestros, despois dunha posible
incineración ritual, pasarían a seu cemiterio para descasar por sempre.
OS PETROGLIFOS DO MONTE ABERTO
O Monte Aberto e un alto entre o río Tea e seu
entorno e as vertentes e da Serra do Galleiro. Dicir que arriba, cara o oeste,
enténdese cara a montana cunha lomba e chans, sempre en sentido de nivel
ascendente. A cortan os lados dous pequenos afluentes do Tea, o sur o río
Mouróns ou Cillarga, e o norte un regato que baixa de máis arriba do barrio do
Castro, en Padróns.
Dicir que as tres zonas ou estacións, moi cercáns
entre si, teñen a mesma tipoloxía e ata os mesmos danos, pois están afectadas pola
antiga cantaría artesanal, parece que os ancestros xa elixían boas pedras para
plasmar súa arte o ar libre.
Engadir que o que no outro tempo puideron ser prados
e pastos verdes, a día de hoxe son plantacións forestais (piñeiro e eucalipto),
monte raso de toxais e algún prado e veiga de cultivo pegadas os regatos, a
pedra abunda pero muita se atopa inaccesible polo monte raso, polo que creemos
que existen inda máis estacións por descubrir ou redescubrir.
PETROGLIFO DE PADRÓNS
Chamado así e descuberto o publico e estudado por Nóvoa
Álvarez no 1985, son os millor conservados e coñecidos. Tratase de dúas pedras
de mediano tamaño elevadas un metro do chan máis ou menos coa superficie plana,
onde aparecen os petroglifos.
Tratase polo que se ve de polo menos dous filas de
círculos concéntricos que parten dunha coviña central en liña, con outras
coviñas dispersas e até pode que algo máis, destacar que unha se parte en dúas
no seu interior. Seu estado e bo e bastante limpo, pero o que máis nos chamou
atención e que están perfectamente orientadas o norte dende seus centros en
liña, e dicir, non foron colocadas así o azar, senón que parte dun motivo que
descoñecemos polo de agora.
O significado dos círculos concéntricos inda e
descoñecido, e simboloxía ancestral pois recordar que o símbolo do circulo en
si e a vida, e o sol, pero neste contexto há quen po hipóteses como reloxos ou
calendarios para medir o tempo ou estacións, ou mesmo que ten que ver coa
fertilidade da terra e os campos, pero bon, ese e un tema para estudar en
outros apartados.
Engadir que no eu entorno, nunha pedra moi danada
pola cantería, atopamos unha coviña solta de orixe incerto.
PETROGLIFOS DO CHARCO
Estes situados nunha zona de pedras de mediano e
pequeno tamaño no lugar do Charco (Padróns), están moi afectadas pola cantaría
tradicional. Isto fai que só consérvense nas partes das pedras que non
romperon.
Temos así ate en catro pedras, círculos concéntricos
que soen partir de coviña central, aínda que algún no seu interior posúa varias
coviñas, mostrando similitude cun taboleiro dos chamados “ de xogo”.
PETROGLIFO DO MONTE ABERTO
Situado do lado de Ribadetea, o pe dun camiño por debaixo
do circuíto da Gíncana, tratase dunha pedra de tamaño medio, na cal consérvanse
unha serie de coviñas claras e algunhas liñas moi deterioradas, pero de seguro
seu deseño orixinal entraría no mesmo patrón que o de seus veciños e irmán
anteriores.
CONCLUSIÓNS E POSIBLE FUTURO
Visto así de forma rápida a riqueza que temos no
Monte Aberto, onde case nos conta a historia, vida e morte dos nosos ancestros
fai máis de 3000 anos, creo que e hora de pórse a traballar, buscar apoios e
reflexionar sobre o estado de noso patrimonio, se fai falta voltar comezar de
cero, pero non deixar que volte o esquecemento destes bens arqueolóxicos.
Incluír a esta zona do Monte Aberto, por seu
parentesco, cercanía e coincidenza temporal os petroglifos da Carreira en Pías,
sen tampouco esquecernos do patrimonio posterior que rodea esta mesma zona que
sempre estivo habitada, como o castro e mina romana da Croa, restos da ponte
das Cons, Cidade de Caneiro ou a antiga Devesa Real de chan da Gándara.
Para min, persoalmente o ser de Ribadetea, o lugar
ten tamén un sentimento especial e vai muito máis ala de ir ver pedras o monte.
Agradecer a persoas como Angel de Prado seu interese e axuda nestes posibles
primeiros pasos, pois fixo resurxir a chama. Esperemos que no futuro, cando
volten a resurxir estes bens, non sexa un llanto de dor e pena por ser
destruídos por unha plantación forestal, camiño ou inmoble, senón un berro de
ledicia por súa posta en valor e coñecemento da sociedade do noso patrimonio e
legado como pobo.
No hay comentarios:
Publicar un comentario