Toponimia e etimoloxía do nome das 24 parroquias de Ponteareas

Posible significado dos nomes de nosas 24 parroquias do concello de Ponteareas, os cales algunhas son doadas e fáciles, outras poden ter varias hipóteses e outras son difíciles e con poucas alternativas para relacionalas co seu significado.

Angoares: Tal vez un dos topónimos con etimoloxía máis complexa, acompañada da antigüidade desa parroquia.

Há quen di que deriva de “angustias”, que pode cadrar coa existentaza dunha vila romana que apareceu totalmente destruída e queimada. Tamén do latín “anguis”, que ben sendo serpe, tamén recordando da importanza da serpe na antigüidade nas terras do Tea, onde aparece no mesmo castro de Troña en forma de petroglifo.

Outra hipótese persoal e que veña dun nome galaico indíxena latinizado, recordar o pasado mineiro de extracción de ouro no Tea en tempo romano, o “aurum”. En tempos dos suevos, nas terras de Tui, onde pertencía a antiga Angoares que xa existía, houbo no 466 unha revolta dun pobo chamado “aunonenses”, os cales tal vez poida ter que ver cos “angoarenses”? de ser así, e posible que esa fora a causa do arrasase da vila romana e o aristócrata local que vivía nela.

Areas: Parroquia moi antiga, que semella aparecer no parrochiale suevo do século VI nas terras de Tui co nome de Aureas, que recordando que nesa terra existiron minas de ouro, o aurum, que se extraia do Tea, semella que o nome deriva de aí.

Arcos: Parroquia tamén antiga xa nomeada no ano 991 nunha donación, o máis doado e que veña sendo o plural de “arco”, topónimo que pode dar pe a muitas denominacións. Nela existiu un mosteiro medieval onde estiveron os propios templarios un tempo curto, tal antes existiu algún pequeno templo cristián prerromano que cos seus “arcos” daría nome a parroquia, pero é outra hipótese.

Outra e que veña de “arca” ou “arcas”, que sería referido a lugar onde existiron mámoas ou túmulos megalíticos, pois a forma destas e a suposta crenza que tiñan riquezas no seu intrior, facía que popularmente as chamaran “arcas”.

Arnoso: Tamén pode vir como o anterior de “arcas” ou “arca”, pero parece que pode cadrar millor que pode vir de “areoso”, ou zona areosa, inda que tal vez vendo a zona e terreo non cadre tanto.

Outra hipótese é que sexa similar por exemplo o río “Arnoia”, o cal ten que ver co mundo dos ríos e ven do indoeuropeo.

Bugarín: Pode vir de “bugallo”, e dicir dos bugallos ou cocas dos carballos, pero persoalmente acho que ven de “pumarín”, diminutivo de “pomar”, que ven do latín e ven sendo zona de maceiras.

Celeiros: Case seguro de “celeiro”, lugar onde se garda os gran ou cereais.

Cristiñade: Non e fácil este topónimo, de sinxela maneira semella que ten que ver coa “cristiandade”, lugar onde se agrupan persoas da fe cristián. Tampouco descartar que foran terras propiedade dun tal Cristiniano ou Cristino.

Cumiar: Parroquia en terras altas do concello, e semella vir de aí seu nome, de cumio, “os que viven enriba”.

Fontela: Case seguro que veña do nome composto “fonte-vella”.

Fozara: Outro topónimo que non é doado, pode saír de forma simple que ven de “fozar”, pero persoalmente acho que ven de “foz”, val profundo por onde corre un río, neste caso o Tea, que separa dúas terras, as cales a día de hoxe están unidas pola Ponte Caneira.

Guillade: Parroquia moi antiga, que tivo un mosteiro alto medieval no lugar de Santa Leocadia, e tal vez antes, como e común, unha vila romana, a cal seu nome sería a súa evolución, Vilae, Villade e despois Guillade.

Guláns: Moi complicado, há que asegura que ven do nome Xulián ou os Xuliáns, patrón da mesma, San Xulián. Outra hipótese e que derive de “galo” e similares, referíndose popularmente a grande pedras ou penedos, ou cotos ou cumios pedregosos, de onde saen nomes como “Galleiro ou Galiñeiro”, a contorna desta parroquia ten esas características.

Moreira: De Mouro, Moureira, recordar que os mouros son seres mitolóxicos, e o mesmo tempo se refire os nosos antepasados non cristiáns, que construíron as mámoas, castros e ate castelos e pontes. Recordar que esta parroquia ten cando menos unha mámoa e unha mina romana. Tamén pode vir de que no lugar se plantase “liño mouro”.

Nogueira: De lugar onde había arbores nogueiras.

Padróns: Os “pedróns” ou “padróns” era como se coñecían popularmente os miliarios romanos, e dicir, os monólitos de pedra que marcaban as distanzas nas vías romanas, e recordando que entre esta parroquia e Ribadetea existiron, temos de seguro a etimoloxía de seu nome.

Paredes: Claramente ven de “parede”, tal vez polos socalcos sobre o Tea cara o monte Periquiña, ou polas paredes mesmo das cortes e vivendas tal vez algún día abandonadas.

Pías: De pía, na parroquia na ribeira do Tea existe o lugar “das pías”, onde as pedras no río teñen grande cantidade de pías naturais feitas pola erosión das augas.

Ponteareas:  Da Ponde de Areas, parroquia a cal pertencía a Ponte dos Remedios, que deu nome a Ponteareas.

Prado: De prado ou pradería.

Ribadetea: Do latín ripae, que é ribeira, a ribeira do Tea.

San Lourenzo de Oliveira: Parte da antiga parroquia que aparece na idade media co nome de Ulveira, e dicir, lugar onde abundas as oliveiras. Cando esta parroquia se dividiu, nun principio se fixo en catro, as tres do concello e outra desaparecida chamada Santa Cruz de Oliveira.

San Mateo de Oliveira: Parte da antiga parroquia que aparece na idade media co nome de Ulveira, e dicir, lugar onde abundas as oliveiras. Cando esta parroquia se dividiu, nun principio se fixo en catro, as tres do concello e outra desaparecida chamada Santa Cruz de Oliveira.

Santiago de Oliveria: Parte da antiga parroquia que aparece na idade media co nome de Ulveira, e dicir, lugar onde abundas as oliveiras. Cando esta parroquia se dividiu, nun principio se fixo en catro, as tres do concello e outra desaparecida chamada Santa Cruz de Oliveira.

Xinzo: Derradeiro e último topónimo, de moi difícil en principio tipoloxía, pode vir de “xisto”, que son certo tipo de pedras fáciles de laminar, a parroquia ten muita tradición canteira, pero este topónimo se da en zonas máis pizarreiras.

A verdade este topónimo e tal vez o máis difícil, existen na terra galega máis Xinzos como o da Limia, e soen estar en lugares viarios, pero practicamente non há información de onde pode vir ese nome.