Aproveitando a data da antiga divinizade
“Sol Invictus” ou Sol Renacido, o 25 de decembro, solsticio de inverno, día
sagrado por o emperador romano Aureliano, me desprazo a un dos altares solares
a divindades ancestrais galaicas. Nos situamos en terras do interior da terra
galaica, máis detalladamente na aldeia de Alperiz, na parroquia de Parada,
concello de Lalín. Nos redores desta aldeia que ten unha capela adicada a San
Pedro, dirección norte atópanse dúas antas ou dolmens en dúas pequenas Lombas.
Unha delas, chamémoslle a “anta principal de Alperiz” a parte do monumento
funerario megalítico, posteriormente segundo parece foi un altar adicado a
principal divinizade solar, que non sería máis que o propio sol que en tempos
posteriores, xa máis na época castrexa sería representado polo deus supremo
Lugh, que tan rica toponimia nos deixou na terra galaica.
Pero millor vaiamos por partes,
primero analicemos por enriba y ver que hipoteses saen da primeira anta principal onde se atopa o altar, e despois nos encargaremos da segunda, que
conserva decoración moi importante nas súas pedras, e por último no lugar onde
se atopa e entorno.
ALTAR DO SOL
Con ese nome chamaban os veciños de
Alperiz dende tempos antigos o lugar onde se empraza esta anta, no medio dun
prado verde. Xa un paisano meu de Ponteareas que en muita paz descanse, escribira
en 1953 “o coñecido polos veciños de Alpariz como altar do sol”, como non ese
gran mestre e investigador non era outro que Fermín Bouza Brey.
Como vedes na foto tratase dunha
anta ou dolmen máis o descuberto, e dicir un monumento megalítico funerario que
pode ter unha antiguedade que vai dos 6000 os 4000 anos, pero neste caso e algo
máis que iso. A anta conserva restos de decoración de cor vermella, logo varias
talladuras, unha en forma de lagar pero en horizontal na pedra que fixeron o
altar, que dubido que fora tallado na anta orixinal, si que non poño en dubida
que o os restos de pintura vermella si fosen orixinais.
Destaca nesa pedra principal estar
rota en forma de altar na parte superior, claramente orientada a posta de sol a
terra do occidente, o océano e lugar de posta, pero nisto entraremos máis
adiante. No meu punto de vista amateur e hipotético, sabendo que as mámoas e
antas durante e despois de ser construídas, eran lugares de culto, este altar
cunha clara orientación ritual o deus supremo solar na súa posta de sol, fora
feito en tempos posteriores o uso da mámoa, de aí que romperan a pedra, que
posiblemente sobresaíse na superficie, para facer o altar para rituais.
POSIBLES RITUAIS
O estudo dos posibles rituais, foi o
que me levou a visitar o lugar no pleno día do solsticio de inverno, o 25 de
decembro, o día se Sol Invictus. Ante a falta de saber que restos materiais
como cerámicas atoparon os arqueólogos no lugar, quería ver os diferentes
efectos solares segundo o calendario e así poder aproximar unha época de
ritualismos no lugar.
O ver que o altar a simple vista
parece que foi cortado e modificado en algún período posterior a anta, e
utilizado con ese fin para unha divindade solar, me recordou como non a Sol
Invictus ou Sol Renacido en tempo do período romano, recordar que o emperador
Aureliano “o soldado-emperador”, no século III d.C inda nunha Roma precristián,
polo seu carácter guerreiro fortaleceu o culto relixioso o deus “Sol”, pondo
súa festividade principal o día que “renace”, e dicir no calendario o día a
partir de que os días voltan a crecer e ser máis longos no inverno, falamos do
solsticio ancestral de inverno. Iso fixo que os rituais e cultos o sol nese período
aumentasen no imperio a partir dese momento. O que non sabia Aureliano e sen
querer, e que estaba fortalecendo o culto e crenza nun só deus supremo, que ben
logo aproveitarían os cristiáns para seu monoteísmo, copiando a figura de “Sol
Invictus” e súa data de 25 de decembro, por Xesus ou Cristo. Voltando o noso,
sabendo isto, cheguei a pensar que en Alperiz se puideran practicar ritos no
altar o Sol Invictos no solsticio de inverno, modificando a propia pedra
sagrada da anta a un altar, pero parece que non, o sol no solsticio de inverno
non se pon sobre o altar alienado, senón polo seu lado sur-oeste, polo que esta
teoría persoal perde forza.
Pero si pode ser que cadre nun tipo
de ritual anterior e máis estendido na terra galaica, e moi moi antigo, o culto
o deus supremo Sol na súa posta, sobre todo nos solsticios e equinocios, tendo
súa gran festividade no solsticio de verán, no actual día do San Xoán. No lugar
vendo a orientación do altar co sol, puiden ver que o sol pondriase sobre el
cando crecese o seu máximo estado, e dicir no solsticio de verán, descartando o
de inverno. Isto me recordou o efecto solar no solsticio de verán sobre dúas
mámoas que estudei en Mondariz, as da Armada. No caso das da Armada, o sol no solsticio
estival ponse xusto no medio das dúas facendo un efecto solar visual entre
ambas, o que parece ademais pola tradición e folclore do lugar que fora un
antigo lugar de culto tamén.
A parte disto, se tedes seguido meus
vídeos e publicacións veredes as continuas visitas a lugares de cultos
ancestrais a posta de sol, santuarios como Rodas ou a Picaraña, ou pequenos altares
rupestres con simples coviñas e desaugues en cumios de emblemáticos de montes
galegos orientados a posta solar e terra de occidente, como Cabeza de
Manzaneda, Faro de Avión, O Galleiro...
Isto me di, hipoteticamente que pode
ser unha evolución o culto o Sol caínte, que xa se realizaba en tempo das
mámoas e proseguiu ate tempos castrexos con cultos en antigos lugares sagrados,
como cumios dos montes ou antigos monumentos dos tamén caíntes “mortos”. Isto podería
dar pe que co paso dos séculos foran tallando a pedra ata facer un pequeno
altar, de seguro utilizado para o que pode parecer pequenos sacrificios ou
derramamentos de líquidos (libacións), costume que continuou dende tempos
megalíticos. Todo isto e un pequeno estudo persoal hipotético.
ANTA CON DECORACION
Xusto no cruce de estradas xunto o
altar, se atopa a outra anta. Esta foi moi danada pola estrada e acceso a
Alperiz, sendo rachada. Tan só se conservan catro pedras principais da cámara
do monumento funerario, e todas rachadas sen ser a principal. Pero nesta
destaca a gran riqueza de decoración que conserva.
Tratase dunha decoración moi típica
en estes monumentos megalíticos na cornixa atlántica, liñas paralelas en forma
de zig zag, con restos de pinturas vermellas. Non e doado que se conserven tan
ben estas decoracións na nosa terra galaica debido sobre todo as humidades e
solos acidosos.
Vendo esta decoración tan clara, me
recordou a da anta das Antelas, no centro de Portugal, onde aparecen case os
mesmos zig zag con cores vermellas, pero ademais aparece, que non ben sendo éstrano
en este tipo de decoracións, a figura do heroe ou guerreiro, ou mesmo chaman,
que de seguro son as representacións antepasadas das estelas pétreas
posteriores a ídolos e heroes. Non sabemos se nesta anta de Altariz tamén tivo
no seu pasado esa figura, pero si conserva a perfección as características liñas.
Dicir que na do altar, tamén se distinguía moi ben a antiga decoración en cor
vermella.
ALPERIZ
Esta pequena aldea duns 50
habitantes actualmente, moi arraigada a gandería, pertence a parroquia de
Parada, situada nas terras do noreste de Lalín, dirección o veciño concello da
Agorada.
Seu nome parece que deriva
claramente dunha raíz xermana, co remate –RIZ, como Mondariz,
Allariz ou ben Guitiriz,
o que decanta a antiguedade do lugar. Chamoume a atención nos seus redores máis
nomes de aldeias que tamén poden ter raíz xermana, como Gurgueiro ou Axiaz.
Recordar que en tempo dos xermanos Suevos, durante o reino da Gallaecia foi a
primeira gran represión cristian contra o mundo pagán, e tal vez tamén puido
ser contra o antigo Altar o Sol.
No núcleo conservase unha
capela-igrexa do século XIII, polo que nos comezos da baixa idade media, o núcleo
xa estaba ben asentado.
UBICACIÓN
Moi doado, collendo en Lalín a
nacional N-640 dirección Lalín-Agolada, a metade de camiño nun crce a dereita
xa nos indica Parada-Alperiz. Seguir esa estrada ata o cruce coa aldea de
Alperiz, xusto no cruce, están as antas e altar, como referencia há unha granxa
de porcos no seu entorno.
VIDEO RELACIONADO DAS MAMOAS DA
ARMADA EN MONDARIZ
No hay comentarios:
Publicar un comentario