miércoles, 31 de mayo de 2017

lunes, 22 de mayo de 2017

Toponimia e micro-toponimia do Condado

Publicado anteriormente no blogue Ponteareas Historia Viva o mercores, 21 de outubro do 2015
http://ponteareashistoriaviva.blogspot.com.es/2015/10/toponimia-e-micro-toponimia-do-condado.html

Nova sección do blogue dedicado a toponimia ou nomes do lugar tanto maior, como nomes de parroquias ou barrios como menor, como poden ser zonas de cultivo, lindes ou sitios concretos.
Recordar que a toponimia e unha gran pista para procurar patrimonio ou mesmo a historia dun lugar.

Comezamos esta sección co lugar da Croa, no barrio da Barxela na Parroquia de Ribadetea (Ponteareas), onde a partir da nome do Castro que ali existiu sairon o seu redor outros pequenos nomes de lugar ou topónimos.

                                                              RIBADETEA
TOPONIMIA MAIOR                         A BARXELA
                                                              A CROA OU MONTES DA CROA

                                                              GELAS
                                                              MUÍÑO DO RÍO
                                                              POZO OU REMUÍÑO
                                                                   DOS MOUROS
                                                              COROA, COUTO OU
TOPONIMIA MENOR                          CASTRO DA CROA
                                                              RÍO DA CROA
                                                              ILLA DA CROA
                                                              OS PASOS
                                                              MUÍÑOS DA CROA
                                                              CADAVÁS DE ARRIBA
                                                              CAMPO DA BARXELA

O lugar da Croa se atopa no extenso barrio da Barxela na parroquia de Ribadetea. Esta na ribeira do Río Tea e naceu de seguro grazas a mineiría romana, tendo restos dunha mina romana da cal non se conserva topónimo coñecido e un castro vinculada a esta, o castro da Croa.

TOPONIMIA MAIOR

RIBADETEA: Vén de "Ribeira do Tea" de forma abreviada, pois esta parroquia extendese pola marxe do río Tea.

A BARXELA: Nome que vén de Barcia ou Barciela, que son zonas cultivables preto do río. Neste caso o topónimo coincide co lugar perfectamente, á parte A Barxela e o barrio máis extenso e chan de Ribadetea. 

MONTES DA CROA: A Croa e un topónimo céltico que significa "acrópole" ou zona elevada fortificada, neste caso en referencia o asentamento castrexo que temos no lugar. O de montes vén en referencia os montes que rodean este xacemento antigo.

TOPONIMIA MENOR

COROA, COUTO OU CASTRO DA CROA: Os tres nomes refirense o mesmo lugar, os restos do asentamento castrexo da Croa. Esta elevación artificial sobre o terreo en forma defensiva atopase a 40 m sobre o nivel do mar, baixo ela esconde un castro aterrado. Destaca o topónimo "Coroa", pois ten unha planta característica dos asentamentos mineiros onde destaca súa abrupta estructura e alteracións de defensa, estando na parte central a elevación onde viviría a poboación do asentamento, a cal o redor desta meseta circular existiría unha muralla da cal há algúns restos que faría forma de "coroa" a esta parte alta.
Alteracións no terreo en forma de parapetos e elevacións no Castro da Croa.

GELAS: Difícil topónimo, pode ter orixe céltico ou xermano pola raíz GE. E moi probable que pola preto que se atopa o castro da Croa que tamén teña de raíz céltica. Na outra beira do río, na parroquia de Prado se chama "Portagelas".
Entorno da zona de Gelas

O MUÍÑO DO RÍO: Tamén coñecido como "muíño de Gelas" por atoparse nese lugar. O topónimo ben claramente do muíño que atopase a día de hoxe en ruinas na beira do río Tea. Dicir por curiosidade que este muíño tiña cinco moas na mesma estrutura. 

POZO OU REMUÍÑO DOS MOUROS: Curioso lugar no río alterado artificialmente que parece ser que foi no seu tempo o embarcadeiro do castro. Ten forma de pequeno "golfo" no río, polo que coa presión da corrente o caude entra neste e xira facendo un remuíño, súas augas no centro son moi escuras, como ben nos dín os dous topónimos. Conserva lendas dos "mouros" e esta o pe do castro.

RÍO DA CROA: Lugar onde se atopa a praia fluvial da Croa no Tea.

ILLA DA CROA: Illa situada na praia fluvial da Croa no Tea.

MUÍÑOS DA CROA: Sen saír da mesma zona do Río da Croa, atopanse as ruinas dos muíños que alí había.
Ruinas dos muíños da Croa

OS PASOS: Pasos ou poldras antigas que cruzan o Tea e unen a parroquia de Ribadetea coa de Prado. Tratase de pedras chantadas no río nunha zona moi pouco funda.

CADAVÁS DE ARRIBA: (Tamén existe Cadavás de Abaixo) este nome ben de cadavo, que son terras queimadas para o terreo.

CAMPO DA BARXELA: Lugar onde se atopa o campo de fútbol de Ribadetea. Unha curiosidade e que este foi feito sobre o que parece ser a "zona de explotación" ou "embalsamento" do que foron as minas romanas da Croa. E un terreo moi barroso con pouca drenaxe e chea de seixos ou croios de río.

miércoles, 17 de mayo de 2017

I Andaina os Castros da Cividá. Fozara.

Moi boa iniciativa da asociación cultural de Fozara, Ponteareas, onde mesturando ruta, natureza e historia, pon en valor seu patrimonio histórico e natural. 

 Moi agradecido de que contaran e puidera participar nesta actividade apta dende avós a netos, a visita o emblemático castro da Cividá de Caneiro e seu rico entorno.

Primeiro fíxose unha pequena introdución no centro cultural parroquial do que íamos visitar, para que ninguén sentirase estrano logo en situ. Así xunto a Serxio, explicamos o que foi a cultura castrexa Galaica, esta cultura no Val do Tea e a Cividá de Caneiro en si e seus estudos e campañas arqueolóxicas que nela se realizaron, todo isto se pode ver aquí en vídeo máis abaixo.
Despois arrancamos coa ruta a visitar os lugares mencionados na palestra de introdución, a participación foi moi boa, cerca dun cento de persoas de toda a bisbarra, onde para os máis cativos tiñan que reencher un mapa iterativo da ruta cos sitios visitados.
Primeiro pasando polos parapetos do castro, visitamos os restos da antiga igrexa de Fozara, que estaba os pes do castro na cara oeste, da cal só quedan a base dos muros, recheos do atrio como sempre orientado a posta de sol, o oeste. Despois nos diriximos a capela de San Xoán e seu cruceiro, con súas espectaculares vistas sobre o val do Borbén e o outro lado a serra do Galleiro.

Deixamos atrás a capela e descendemos o val do río Borbén, afluente do Tea que nace en terras de Pazos de Borbén e fai un magnifico val entre o Galleiro e montes da Pedraquitiña. Xa na ribeira do río, visitamos a Ponte Maceira co linde coa parroquia de Padróns, o cal pode ter un orixe de época ata romana, en aquel val do Tea cheio explotacións mineiras auríferas fai entre 2000 e 1500 anos. Súa arquitectura e totalmente popular, moi similar a próxima Ponte de Lantón na parroquia de Ribadetea. 
Seguimos por un carreiro o curso do Borbén até case súa desembocadura no Tea, onde antes cruzando por unha pasarela de formigón sobre o río, onde visitamos dous muíños, do cal un tiña a vivenda incluída na parte de arriba dun muíño.



Retornamos por outro carreiro cara o noreste, camiño o castro, onde chegados o lugar subimos a súa Croa. A Cividá de Caneiro, sufriu unha masiva destrución por extraer arcilla para unha cerámica en Ribadetea, o cal partiu o castro case en dous, deixando un grande corte no terreo duns 40 metros de altitude, do cal na parte alta pódese ver restos de muros de vivendas.

Cunha nova explicación dos estudos e campañas arqueolóxicas que se realizaron no castro, seu folclore e o que se atopou nel, finalizamos a ruta con o Castro de Troña véndonos de fronte e voltamos o centro cultural de Fozara, onde súa asociación nos tiña preparada unha merenda.

Agradecer o grande e bo traballo da Asociación do centro cultural de Fozara, por esta productiva iniciativa e posta en valor da nosa etnografía no Condado.  

VIDEOS INTRODUCIÓN



domingo, 7 de mayo de 2017

Actuación para a xuntanza de Carrileiros Foula, Ourense

Un pracer por segundo ano que o colectivo ferroviario ourensán Carrieiros Foula, nos chamara para un novo ritual da queimada. Fotos da actución da Noite dos Tempos co guerreiro Kadroloico e o Meigo do Tea.











miércoles, 3 de mayo de 2017

A Vettonia, Castro-Santuario de Ulaca (II PArte

Visita a terra abulenses para coñecer millor as antigas terras do pobo Vetton. II Parte coa visita o castro e santuario de Ulaca, en Solosancho (Avila)