Altar solar e antas de Alperiz, Lalín

Aproveitando a data da antiga divinizade “Sol Invictus” ou Sol Renacido, o 25 de decembro, solsticio de inverno, día sagrado por o emperador romano Aureliano, me desprazo a un dos altares solares a divindades ancestrais galaicas. Nos situamos en terras do interior da terra galaica, máis detalladamente na aldeia de Alperiz, na parroquia de Parada, concello de Lalín. Nos redores desta aldeia que ten unha capela adicada a San Pedro, dirección norte atópanse dúas antas ou dolmens en dúas pequenas Lombas. Unha delas, chamémoslle a “anta principal de Alperiz” a parte do monumento funerario megalítico, posteriormente segundo parece foi un altar adicado a principal divinizade solar, que non sería máis que o propio sol que en tempos posteriores, xa máis na época castrexa sería representado polo deus supremo Lugh, que tan rica toponimia nos deixou na terra galaica.

Pero millor vaiamos por partes, primero analicemos por enriba y ver que hipoteses saen da primeira anta principal onde se atopa o altar, e despois nos encargaremos da segunda, que conserva decoración moi importante nas súas pedras, e por último no lugar onde se atopa e entorno.

ALTAR DO SOL

Con ese nome chamaban os veciños de Alperiz dende tempos antigos o lugar onde se empraza esta anta, no medio dun prado verde. Xa un paisano meu de Ponteareas que en muita paz descanse, escribira en 1953 “o coñecido polos veciños de Alpariz como altar do sol”, como non ese gran mestre e investigador non era outro que Fermín Bouza Brey.

Como vedes na foto tratase dunha anta ou dolmen máis o descuberto, e dicir un monumento megalítico funerario que pode ter unha antiguedade que vai dos 6000 os 4000 anos, pero neste caso e algo máis que iso. A anta conserva restos de decoración de cor vermella, logo varias talladuras, unha en forma de lagar pero en horizontal na pedra que fixeron o altar, que dubido que fora tallado na anta orixinal, si que non poño en dubida que o os restos de pintura vermella si fosen orixinais.

Destaca nesa pedra principal estar rota en forma de altar na parte superior, claramente orientada a posta de sol a terra do occidente, o océano e lugar de posta, pero nisto entraremos máis adiante. No meu punto de vista amateur e hipotético, sabendo que as mámoas e antas durante e despois de ser construídas, eran lugares de culto, este altar cunha clara orientación ritual o deus supremo solar na súa posta de sol, fora feito en tempos posteriores o uso da mámoa, de aí que romperan a pedra, que posiblemente sobresaíse na superficie, para facer o altar para rituais.

POSIBLES RITUAIS

O estudo dos posibles rituais, foi o que me levou a visitar o lugar no pleno día do solsticio de inverno, o 25 de decembro, o día se Sol Invictus. Ante a falta de saber que restos materiais como cerámicas atoparon os arqueólogos no lugar, quería ver os diferentes efectos solares segundo o calendario e así poder aproximar unha época de ritualismos no lugar.

O ver que o altar a simple vista parece que foi cortado e modificado en algún período posterior a anta, e utilizado con ese fin para unha divindade solar, me recordou como non a Sol Invictus ou Sol Renacido en tempo do período romano, recordar que o emperador Aureliano “o soldado-emperador”, no século III d.C inda nunha Roma precristián, polo seu carácter guerreiro fortaleceu o culto relixioso o deus “Sol”, pondo súa festividade principal o día que “renace”, e dicir no calendario o día a partir de que os días voltan a crecer e ser máis longos no inverno, falamos do solsticio ancestral de inverno. Iso fixo que os rituais e cultos o sol nese período aumentasen no imperio a partir dese momento. O que non sabia Aureliano e sen querer, e que estaba fortalecendo o culto e crenza nun só deus supremo, que ben logo aproveitarían os cristiáns para seu monoteísmo, copiando a figura de “Sol Invictus” e súa data de 25 de decembro, por Xesus ou Cristo. Voltando o noso, sabendo isto, cheguei a pensar que en Alperiz se puideran practicar ritos no altar o Sol Invictos no solsticio de inverno, modificando a propia pedra sagrada da anta a un altar, pero parece que non, o sol no solsticio de inverno non se pon sobre o altar alienado, senón polo seu lado sur-oeste, polo que esta teoría persoal perde forza.

Pero si pode ser que cadre nun tipo de ritual anterior e máis estendido na terra galaica, e moi moi antigo, o culto o deus supremo Sol na súa posta, sobre todo nos solsticios e equinocios, tendo súa gran festividade no solsticio de verán, no actual día do San Xoán. No lugar vendo a orientación do altar co sol, puiden ver que o sol pondriase sobre el cando crecese o seu máximo estado, e dicir no solsticio de verán, descartando o de inverno. Isto me recordou o efecto solar no solsticio de verán sobre dúas mámoas que estudei en Mondariz, as da Armada. No caso das da Armada, o sol no solsticio estival ponse xusto no medio das dúas facendo un efecto solar visual entre ambas, o que parece ademais pola tradición e folclore do lugar que fora un antigo lugar de culto tamén.

A parte disto, se tedes seguido meus vídeos e publicacións veredes as continuas visitas a lugares de cultos ancestrais a posta de sol, santuarios como Rodas ou a Picaraña, ou pequenos altares rupestres con simples coviñas e desaugues en cumios de emblemáticos de montes galegos orientados a posta solar e terra de occidente, como Cabeza de Manzaneda, Faro de Avión, O Galleiro...

Isto me di, hipoteticamente que pode ser unha evolución o culto o Sol caínte, que xa se realizaba en tempo das mámoas e proseguiu ate tempos castrexos con cultos en antigos lugares sagrados, como cumios dos montes ou antigos monumentos dos tamén caíntes “mortos”. Isto podería dar pe que co paso dos séculos foran tallando a pedra ata facer un pequeno altar, de seguro utilizado para o que pode parecer pequenos sacrificios ou derramamentos de líquidos (libacións), costume que continuou dende tempos megalíticos. Todo isto e un pequeno estudo persoal hipotético.

ANTA CON DECORACION

Xusto no cruce de estradas xunto o altar, se atopa a outra anta. Esta foi moi danada pola estrada e acceso a Alperiz, sendo rachada. Tan só se conservan catro pedras principais da cámara do monumento funerario, e todas rachadas sen ser a principal. Pero nesta destaca a gran riqueza de decoración que conserva.

Tratase dunha decoración moi típica en estes monumentos megalíticos na cornixa atlántica, liñas paralelas en forma de zig zag, con restos de pinturas vermellas. Non e doado que se conserven tan ben estas decoracións na nosa terra galaica debido sobre todo as humidades e solos acidosos.

Vendo esta decoración tan clara, me recordou a da anta das Antelas, no centro de Portugal, onde aparecen case os mesmos zig zag con cores vermellas, pero ademais aparece, que non ben sendo éstrano en este tipo de decoracións, a figura do heroe ou guerreiro, ou mesmo chaman, que de seguro son as representacións antepasadas das estelas pétreas posteriores a ídolos e heroes. Non sabemos se nesta anta de Altariz tamén tivo no seu pasado esa figura, pero si conserva a perfección as características liñas. Dicir que na do altar, tamén se distinguía moi ben a antiga decoración en cor vermella.

ALPERIZ

Esta pequena aldea duns 50 habitantes actualmente, moi arraigada a gandería, pertence a parroquia de Parada, situada nas terras do noreste de Lalín, dirección o veciño concello da Agorada.

Seu nome parece que deriva claramente dunha raíz xermana, co remate –RIZ, como Mondariz, 

Allariz ou ben Guitiriz, o que decanta a antiguedade do lugar. Chamoume a atención nos seus redores máis nomes de aldeias que tamén poden ter raíz xermana, como Gurgueiro ou Axiaz. Recordar que en tempo dos xermanos Suevos, durante o reino da Gallaecia foi a primeira gran represión cristian contra o mundo pagán, e tal vez tamén puido ser contra o antigo Altar o Sol.

No núcleo conservase unha capela-igrexa do século XIII, polo que nos comezos da baixa idade media, o núcleo xa estaba ben asentado. 

UBICACIÓN

Moi doado, collendo en Lalín a nacional N-640 dirección Lalín-Agolada, a metade de camiño nun crce a dereita xa nos indica Parada-Alperiz. Seguir esa estrada ata o cruce coa aldea de Alperiz, xusto no cruce, están as antas e altar, como referencia há unha granxa de porcos no seu entorno.

VIDEO RELACIONADO DAS MAMOAS DA ARMADA EN MONDARIZ

I ruta megalítica polos montes do Leboreiro galego, concellos de Bande-Verea

A BATALLA DE VILA QUEIMADA, SOBROSO ANO 1477

Cantas veces pasamos pola estrada N-120 e a altura de Vilasobroso (Mondariz), e vemos no alto, maxestoso e impoñente, unha das fortificacións medievais máis antigas da terra galaica conservadas, o castelo do Sobroso. Pero esta edificación fortificada medieval, e muito máis que un reduto inexpugnable de pedra, pois nel en tempos pasados, a sombra do monte Landín viviron, creceron e ata morreron persoas na súa longa historia.

Tal vez un dos feitos máis relevante, triste, e esquecido alí sucedido, tendo como protagonista o coñecido Pedro Madruga, sucedeu no ano 1477, e nos chega a través do cronista da época Vasco da Ponte, a batalla da Vila Queimada.

Antes desta batalla, o castelo do Sobroso e súas terras eran propiedade da familia nobiliar dos Sarmiento, orixinarios do burgo de Ribadavia. Despois do val do Tea facían fronteira coas terras dos Soutomaior, onde gobernaba o enerxético señor e conde de Caminha (Portugal), Pedro Álvarez de Soutomaior, máis coñecido como Pedro Madruga.

Contan que estando o señor do Sobroso, da familia Sarmiento, cabalgando con varios vasalos polos lindes de súas terras cos Soutomaior, foi sorprendido e prendido polo astuto Pedro Madruga. Logo o levou ata varias veces as portas do castelo do Sobroso, dicíndolle a seus defensores.

─¿Vedes a voso amo e señor? Se non entregades a fortaleza córtolle aquí a cabeza. ─Daillo! Daillo e non morrerei!─ Berraba o Sarmiento.
─Xa lla podes cortar, máis aquí non entrades!─ Contestaba Lope de Aballe, alcaide e cuñado do Sarmiento dende dentro do castelo.

Pedro Madruga non conseguía desta maneira a fortaleza, pero pronto voltaria. Con axuda de Don Alonso de Portugal, Pedro de Mendaña e outros nobres, cun exercito galaico-'portugués de cinco mil home a pe e mil cabaleiros, pon sitio e en asedio o castelo do Sobroso.

Para elo levanta unha gran empalizada de madeira que rodea a fortificación, e tamén a pequena “vila” que estaba asentada os pes do castelo, onde vivían os vasalos directos desta, dentro do cerco, tamén monta seu campamento. Pero ante a ambición e crecente poder do Soutomaior, o arcebispo de Santiago, o conde de Monterrei e outros cabaleiros galegos, deciden axudar o preso Sarmiento e romper o cerco do castelo, levando de sorpresa un exercito contra as posicións das confiadas forzas de Pedro Madruga.

Deu comezo así a batalla da Vila Queimada, onde o exercito de Pedro Madruga e seus aliados foron sorprendidos e sufriron unha importante derrota, tendo que abandoar a batalla e o sitio do castelo. Foi tan violento o choque, que a empalizada e campamento do Soutomaior foron queimados.

Nese lume foi onde se produciu a maior traxedia, pois no medio da loita e lume estaba a primitiva Vila que alí se asentaba, a cal ardeu coa empalizada e campamento, quedando muitos de seus habitantes atrapados nela.

Din que ata non fai muito, os vellos de Vilasobroso contaban, que na antiga “Vila” nunha traxedia “as casiñas de aqueles viláns todas foron queimadas con seus filliños dentro”, dando así nome a batalla, A Vila Queimada.

Tamén no lugar da “Fonte da Vila”, que recorda aínda este asentamento, quedou esta pequena lenda sobre o Pedro Madruga, “na fonte da Vila, inda hai auga a correr, foi Pedro Madruga quen a quixo beber”.

Pero o Soutomaior non desistiu, un ano despois, no 1478 voltou e conquistou a primitiva fortaleza da Picaraña, a cal defendía Álvaro da Barca e estaba construída sobre un castro. Logo edificou sobre esta pequena fortificación un castelo de vixía e posto avanzado sobre o Sobroso e as terras dos Sarmiento. Dicir que a trama e loitas nobiliarias seguiron. Fai pouco, andando polos redores dos restos da fortaleza da Picaraña, atopei marcas de muros sobre un penedo e anacos de tella medieval, o que nos indicaría que este castelo foi máis grande e importante do que parece, pero esa historia queda para outra, apertas a tod@s!

Publicado para o xornal dixital Comarcas na Rede http://www.comarcasnarede.com/index.php/colaboradores/memorias-da-terra/item/5343-a-batalla-de-vila-queimada-sobroso-ano-1477

Subida o Teleno e Pico Palo

Sábado, 12 de novembro do 2016

Antigo deus e lugar de culto, despois vixiante da maior infraestrutura de explotacións mineiras romanas de ouro que se coñece, monte de mitos e lendas, así e o Teleno, coñecido antigamente como Picu Tilenus, pois cos seus 2.188 m e o cumio máis alto dos montes galaico-leoneses-portugueses.

Por eses motivos, e polas gañas de aventura e desligarnos do mundo urban que nos rodea, alá nos imos con muitas gañas de facer esta mítica montaña das terras do noroeste. Partimos como sempre as 07:00 da mañá de Ponteareas, esta vez imos os compañeiros Tiago, Nelson e o Meigo, e dicir eu. O camiño faise longo, case catro horas de carro ata o pobo de partida, Molinaferrera, entre as terras da Maragateria (Astorga) e A Cabreira, en León. Dicir que o chegar o pobo, sabiamos tiñamos que facer 2 km por unha pista de terra ata o punto de partida, e nos enganamos, polo que nos retrasa uns 40 minutos, pero atopada de novo a ruta chegamos o punto de partida, deixado atrás a fermosa aldeia de Molinaferrera, e así comezamos o ascenso as 12:00 pasadas.

A ruta comeza cun ancho camiño ata unha pequena central eléctrica, logo comeza a subir e as zonas de arborada baixa van mudando a pradería e vexetación rasa máis de montana. O fondo xa vemos impoñente o Teleno, co cumio nubrado sobresaíndo sobre outros altos, coa mesma o camiño se vai estreitando ata converterse nun carreiro cada vez con máis desnivel. A ruta se desvía do Teleno, pois primeiro temos que subir o Pico Palo, no cal a metade de subida podemos ver o lonxe unha manada de rebecos, nos alegra súa visita e sentirnos rodeados de natureza e en silenzo, pero nos comeza a preocupar que a parte alta do Teleno mude de tempo cada media hora cunha néboa moi espesa, pero seguimos ascendendo a bo paso cara a cumio do Pico Palo.

Pico Palo

Cunhas vistas incribles a nosas costas coas terras chans da meseta o fondo, despois de subir por unha ladeira sen carreiro marcado, máis ben campo a través, chegamos o pequeno cumio do Pico Palo, a 2.031 m. Na cima ten unha pequena cruz metálica, con outra estrutura de ferro tombada que aínda a día de hoxe, non sabemos moi ben cal seria súa función. A temperatura e agradable, o tempo de nubes e claros, dicir que apenas nos choveu unha choiva fina o comezo da ruta. Pero comeza a facer cada vez máis vento, levantandose e soprando do norte, o coñecido vento do cantábrico na nosa terra coa expresión “sopra do norte”, sendo preludio de tempestade.

Agora si o temos con todo seu esplendor, fronte a nos separado por un cordón sen néboa, o Teleno, a unha distanza duns 2 km, cun pequeno descenso primeiro e logo cunha forte subida. Pero o comezar a descender polo cordón co cal deixamos atrás o Pico Palo, comeza a soprar ese vento do norte con forza e vemos como a ambos lados do monte, sube unha espesa néboa que pouco a pouco invade as ladeiras. O vemos moi claro, a néboa tamén nos tragara a nos, pero seguiremos ata o cumio, a ilusións e adrenalina nunca se perden de primeiras.

Comezamos a subida pola inclinada pendente, e a néboa nos invade, e tal súa espesura que nos cega, pois non nos deixa ver máis alá de 5 m o noso redor. Tanto que nos desvía do carreiro e nos metemos nas pedras.                                                                                              Unha auténtica cascada de pedras, esvaladizas como xeo e abruptas como cráteres, pegadiños os tres ascendemos solos, a cada alto que chegamos pensamos que o cumio, pero non e así, e sempre aparece outro como un mostro entre a tenebra. O vento sopra, pero nos respeta dentro do que cabe, mesmo así esvarar ou estar o limite de caer faise algo normal, polo que nos damos ánimos de seguido e imos advertindo con precaución do que nos imos topando, un bo traballo en equipa.

Ata que por fin cunha dor nos pes polas duras pedras importante, vemos o cumio co seu punto xeodésico e unhas bandeiriñas o puro estilo Himalaia, isto fai que todas as dores se nos quiten e a moral volta cargarnos as pilas. Apuntar que coa difícil subida, xa non estabamos pendentes do cansancio sequera, senón só de seguir subindo e non esvarar.

No pequeno cumio pedroso, o vento non nos da tregua e por mor da néboa non se mira paisaxe ningún, só a sensación de estar nunha pequena cresta de pedra a 2.188 m rodeados dun mar nubes, como un barco en alta mar, nada máis. Mesmo así  a ledicia e tal por chegar a arriba e facer cima despois dun esforzo tan grande, que todas as hostilidades que nos rodean se voltan febles, sentimos ese ben estar e sensación de felicidade que nos sae de dentro cando conseguimos un reto persoal, non se pode describir moi ben esa sensación, tal vez tamén iso sexa o fermoso deste mundo das montanas, que cada un interprete a súa maneira esa sensación felicidade e sentimento nun cumio.

Pese o ambente agradable que se atopaba nosas mentes, o forte vento e cada vez máis frío o puro estilo ventisca, pronto nos volta a realidade. Debemos xantar canto antes e baixar, antes de que nos colla de verdade o frío. No cumio há feito con pedras, similar a vivenda dun castro, un corta-ventos onde comemos. A sensación térmica o sentarnos e perder calor cae, sentimos muito frío sobre todo nas mans e pes, temos que descender canto antes. Como anécdota dicir que no pequeno refuxio corta-ventos, vimos un rato de campo que alí moraba e sacaba a cabeza de cando en vez, sorprendente e mai natureza, que no lugar menos pensado se poida atopar vida roedora a máis de 2000 metros.

Antes de descender, como non, deixo na cima un desexo persoal e outro de meu pai nun papel, cando menos, se en tempos remotos Tilenus foi un deus con devoción, o recordar o traballo, sacrificio e dureza que foi chegar arriba, nos dea forzas para seguir loitando polos nosos soños. Atrás deixamos o cumio e baixamos por un carreiro, pero nos sorprende o que empeorou o tempo, a parte da néboa espesa, o vento convertido en ventisca conxelada e moi forte, nos da na cara e custa avanzar pese ser costa abaixo, agora si sentimos o verdadeiro frío por todo o corpo.

A situación vai a pior, e decidimos parar xunto a risco que corta o vento, rodeados dunha caída da cal non se ve o fin, pois nos damos conta que nos perdemos da ruta subida, non se ve absolutamente nada, voltamos a meternos nas esbaladizas e duras pedras, a parte de que temos que cargarnos de roupa para poder vencer o frío vento. Grazas a que como sempre o compañeiro Nelson precavido, foi marcando a ruta na aplicación para o telemobil endomondo, así podemos ver onde nos atopamos e por onde subimos. Arrancamos con novas forzas, máis preparados e orientados, e o descenso mellora.

Agora máis centrados e axudándonos, e pensando e traballando en equipo máis para orientarnos, atopamos o sendeiro de baixada e pouco a pouco, a medida que baixamos o vento vai facéndose máis suave e a néboa menos cargada. Chegamos o cordón que nos une co Pico Palo, e súa suave subida que nos ven moi ben para entrar en calor. No cumio do Pico Palo de novo, a situación e muito millor e climatoloxía máis agradable, a néboa non escampou de todo, pero o vento xa é unha pequena brisa. Paramos un pouco, contemplamos por última vez, polo menos por un tempo, o Teleno mentras comentamos o difícil que foi súa ascensión e pior aínda, o seu descenso, e o rápido que muda o clima na montana, o rápido que pode mudar ata a vida nunha situación así, e de tantos que pereceron pola indomable mai natureza.

Baixando xa con tranquilidade e fora de perigos serios, o baixar máis ou menos dos 1.800 metros a néboa xa vai desaparecendo por tramos. Xa imos con calma parándonos máis e observando o fermoso entorno que nos rodea, pois imos moi ben de tempo, o non poder estar muito no cumio e facer apurados o descenso, agora temos tempo para disfrutar da montana e paisaxe que volta a verse o noso redor.

Imos atravesando os cómodas praderías, o sendeiro se ensancha e nos sorprende ver unha bandada de perdices, as cales saen voando e “zumbando” tan forme decatan nosa presenza. Entorno as 18:00 chegamos o carro, e en total, 5 horas e 38 segundos andados, 1128 metros subidos e 1106 baixados, a unha velocidade medía 2,88 km por hora, e 14,41 km realizados.

Así remata nosa aventura no Teleno, a cal pese ter seus contratempos como a vida mesma, nos segue a namorando e crece nosa afección e cariño a montana, pero sempre co seu debido respecto, tanto o seu medio natural como a perigos que poida esconder. Nos vemos proximamente subindo novos picos e montanas, un saúdo dos que vivimos esta aventura, por 1000 montanas máis!

Visita os petroglifos do Charco, Padróns, Ponteareas

Visita a unha das estacións  de arte rupestre prehistórica menos coñecidas do concello, os petróglifos do Charco, Padróns.

Estes atópanse nunha area, coñecida a día de hoxe como Monte Aberto, a cal e muita máis ampla no campo de restos arqueolóxicos prehistóricos. Antigamente era coñecida como “Alto da Arca”, o que xa nos é un indicador da existenza de monumentos funerarios prehistóricos, máis concretamente mámoas ou antas. E unha zona elevada en forma de lomba sobre o val directo do río Tea, facendo de escalón cara os montes máis altos da Serra do Galleiro, e cortado pola cara sur polo río Mouróns e pola norte polo río Maceira, ambos vertentes no Tea.

Xusto na parte alta e máis oriental da lomba, sobre o val do Tea e barrio de Chan da Gándara en Padróns, apareceron fai pouco polas obras dunhas granxas as cistas funerarias que daban nome o “Alto da Arca”. Tratase de tres cistas, e monumentos funerarios do último período do megalítismo galaico máis sinxelas que as tradicionais antas anteriores. Xusto a elas apareceron restos de culto nos seus redores como unha estela funeraria e signos dun asentamento, que como as cistas parece corresponder o Bronce inicial, e dicir xa dentro do período  calcolítico dos metais.

Pero este non sería o único asentamento descuberto na zona, pois posiblemente algo anterior, no lugar máis o norte do Miñoto (Ribadetea), tamén apareceron restos cerámicos dun asentamento habitacional o ar libre. Deste modo, e coas clara probas de que unha comunidade do Neolítico habitaba estas terras, aparecen restos de súa arte rupestre en forma de petróglifos nos redores, tal vez os máis simbólicos e millor conservados o norte do asentamento e necrópole antes mencionada do Alto da Arca, os petróglifos do Monte Aberto ou Padróns. O este do asentamento do Miñoto, tamén aparece un petróglifo moi gastado nunha pedra cunha forma amorfa, que súas poucas marcas conservadas deixa descifrar, coñecido co nome petróglifo do Monte Aberto, o que eu chamo Monte Aberto II.

Traballo anterior feito nos petroglifos do Monte Aberto 

http://ponteareashistoriaviva.blogspot.com.es/2013/05/petroglifos-padrons-2-padrons.html

Pois ben, o norte do asentamento do Miñoto, e onde aparecen os petróglifos do Charco. Dicir que seu entorno esta totalmente tapado pola vexetación, de toxos e xestas maioritariamente, os cales tapan unha importante superficie do Monte Aberto, baixo a cal há unha importante cantidade de laxas e pedras graníticas, nas cales se pode apreciar restos dunha importante cantería no pasado, así como grandes cazoletas de orixe descoñecido, as cales algunhas por súas alteracións e situación, non semellan de total orixe natural.

Este xacemento do Charco, esta dividida en tres estación de pedras diferenciadas onde aparecen os restos rupestres, Chanco I, Charco II e Charco III. Dicir que son pedras graníticas de pequeno e medio tamaño, con superficie alterada. As talladuras foron feitas adaptándose a estas superficies baltolíticas.

No Charco I (GA 36042042) podemos ver un conxunto de pedras xuntas, onde aparecen catro petróglifos, correspondentes a tipoloxía clásica do val do Tea e litoral atlántico dos círculos concéntricos, sendo algúns claros ata a terceira liña. Todos aparecer no centro con unha coviña e ou surco de arranque. Dicir que aparece un intermedio nunha pedra pequena con restos doutro círculo que no catalogo de patrimonio non se contempla.

O petróglifo da pedra co nome Charco II (GA 360420103) non a puiden atopar, pois a vexetación, en forma de musgo cubrían en gran parte as pedras. Pero tamén podemos ver na ficha de patrimonio que se trata do resto de outro círculo concéntrico claro. Tamén apreciase que arranca dunha coviña ou surco central.

O Charco III (GA 360420104), este tal vez e o que máis me chamou a atención, pois tratase dun circulo, duns 20 cm de diámetro, o cal no seu interior se ven claramente tres coviñas maiores e outras tantas de menor tamaño. Fora do círculo aparecen liñas circulares e algunha coviña. O que sorprendeu, e que ten un petróglifo case xemelgo nos recentes atopados no lugar da Carreira, na parroquia de Pías, o outro lado do Tea, os cales son da mesma tipoloxía de círculos concéntricos e coviñas.

Por último, dicir que de forma fortuíta me atopei noutra pedra un novo petróglifo, o cal podemos chamar Charco IV. Tratase de dous claros círculos, en forma concéntrica os cales o contrario que o resto dos atopados, non ten coviña ou surco no centro. Máis abaixo pode ter restos dun terceiro circulo. 

Para rematar este pequeno recordatorio xeral, futuros estudos falaremos da areas xeral do Monte Aberto, a cal todo parece que nos da premisas que habitou unha comunidade no Neolítico, ata o bronce que parece marcar o paso, de comunidades máis primitivas que habitaban nas lombas da Serra do Galleiro, onde aparecen restos como mámoas ou asentamentos, seguramente cunha economía máis vinculada a caza e gandería, a baixar pouco a pouco o val do Tea tras un solo máis profundos para o desenrolo da agricultura.

Dita comunidade, vendo a gran semellanza e mesma tipoloxía, do conxunto de petróglifos do Monte Aberto e A Carreira, en Pías, puido cruzar o Tea e ter un habita a ambas ribeiras, ou pola contra, ser dúas comunidades emparentadas.

Vídeo resumo no lugar.

Lugar e restos no Monte Aberto, Ribadetea-Padróns

A pisada guerreira na Louriña

Un dos segredos maior gardados do Val da Louriña, e súa riqueza lendaria e épica que garda do seu pasado remoto, tanto que chega a época dos castros e a loita dos galaicos contra os romanos fai uns 2000 anos.

Poucos lugares da terra galaica, que saibamos, poden presumir de tanta riqueza de historias e mitos deste período, polo que persoalmente, como autor deste texto, non entendo que se de máis valor o traído de fora en festas da zona, onde se recrean feitos ficticios de persoaxes de lugares lonxanos, en vez de valorar o noso, algo por desgraza moi típico no pobo galego.

Con isto non quero desprestixiar a ninguén nin a nada, e sabido que todos os eventos levan un gran esforzo persoal e desgaste, pero si, para enriquecernos máis con nosa historia e pasado, recorden estas lendas e historias das nosas terras, que ata contan o orixe do nome dos pobos onde vivimos.

Podemos recordar así dúas lendas das terras da Louriña, a primeira ambientada no século IV a.C, en pleno auxe da etapa castrexa ou dos castros antes da chegada dos romanos, da cal se gardan importantes fragmentos no Archivo Diocesano da Catedral de Tui, que nos fala do orixe do nome do O Porriño, toda unha reliquia.

O redor do ano 377 antes de Cristo, un labrego que vivía xunto as augas do río Louro e asasinado xunto súa familia polo rei dos Grovios (Tribo con capital na zona de Tui) chamado Trota “o Ilustre”, o parecer por motivos de queixas ante os impostos deste.

Entón os poboadores se alzan en armas e marchan contra o rei Trota cuns 100 guerreiros, os cales se unen outros 400 bracarenses (da tribo belicosa dos Brácaros, que asentábanse na zona da actual Braga) todos as ordes do xoven guerreiro Ghovari, o cal vence os tudenses matando a Trota e súa familia en vinganza, gañándose un gran respecto das tribos dos seus redores. Logo instala súa nova capital como caudillo dos Grovios en “A Quinta”, na parroquia de Pontellas.

O nome de O Porriño descende do sobrenome que se ganou o novo caudillo, o cal chamaron “O Pueril”, pois só contaba con 17 anos cando venceu a Trota, sendo así o orixe do nome de O Porriño e súas terras.

A segunda que imos relatar, nos fala duns Asterix e Obelix anónimos, pero coa diferenza de que estes non resistían nunha pequena aldea gala os romanos, senón nas propias terras do Val do Louro. Segundo esta lenda, nos contan que eses antepasados nosos foron a última tribo en ser sometidas os romanos, os cales tiveron que pactar o non conseguir vencelos.

Se di que alí chegou o redor do ano 70 d.C o xeneral romano Vespiano e súas tropas. Os Grovios que habitaban as ribeiras do Louriña conseguen resistir 7 meses, pero logo chega a lexión XI Legio Ave Fénix que cambia a balanza. Finalmente no ano 72 os Grovios porriñenses deciden pactar e renderse abríndolle as portas a Roma, sendo o último pobo galaico en facelo. O trato beneficiou tanto a eles como a Roma, facéndose socios comerciais e non sometidos.

Para rematar esta Memoria da Terra, agora que recordamos isto dos nosos antepasados, e recoñecendo o gran traballo que se realiza en algúns eventos e festas da zona, porque non meter pouco a pouco parte do noso legado galaico, como o exemplo destas dúas historias, para dalas a coñecer e por en valor noso riquisimo pasado. O traballo máis dificil tal vez xa esta feito, agora só falta recordar o que fumos.

Publicado para:

Comarcas na rede

SUBIDA O MUSTALLAR (1.935 m) E PICO LAGOS (1.866 m), PRIMEIRA RUTA NOS ANCARES.

Sábado, 8 de outubro do 2016.

Desta vez, o contrario de outras subidas que sempre fixen en plan individual, esta foi traballada e realizada en equipa. Xa dende semanas antes, estivemos organizando todo, a ruta, a subida, os horarios, e dicir, tiñamos unhas incribles gañas de subir os cumios da serra dos Ancares e de aventuras.

Finalmente decidiuse subir un dos picos con millor fama desa serra, o Mustallar, que pese non ser o máis alto, algúns si din que é o máis fermoso. Despois, en ruta tentaríase subir algún máis dependendo do desenrolo do día. O equipo, que en principio iamos ser cinco, quedouse reducido en catro, pois o compañeiro Abel, o único que xa subira a este monte do grupo, non puído vir por un contra tempo. Quedamos así dous de Ponteareas, Nelson e eu, un compañeiro do Covelo, Tiago, e por último outro da outra punta da Galiza, David, da Fonsagrada.

Con todo listo, quedamos entorno as 10 da mañá en Cacabelos (O Bierzo), saíndo nos de Ponteareas as 7:00 e David dende a Fonsagrada. Xa en xuntos en Cacabelos, subimos en carro a Burbia, no Bierzo, de onde comezaria nosa ruta e aventura. Eliximos esta ruta por ser máis longa e tal vez completa.

Arrancamos entorno as 11 da mañá, e o primeiro tramo duns 4 km dirección o Mustallar, faise moi cómoda e con pouca inclinación. Polo camiño imos vendo feces de lobo, raposo, xineta... polo que se fai entretido este tramo.

Cando comezamos a ver o impoñente Mustallar, comezamos unha subida empinada no medio dunha fermosa carballeira con muito castiñeiro tamén, esta ascende por un carreiro estreito en zig-zag, chegando as veces a inclinacións considerables. Unha vez pasada esta, a paisaxe se abre e rematan os carballos, e podemos ver a abrupta e escarpada cara oriente do Mustallar. Aquí comeza un novo camiño, onde por veces há que subir por zonas cheas de pedras sen apenas indicacións, rodeados de pradeiras en gran pendente.

Nunha destas, o lonxe podemos ver un rabaño de rebecos, que o lonxe, desconfiados, tamén nos observan.

Comezamos subindo para chegar a unha quebrada entre os Picos Mustallar e Penalonga, dende a cal, se ve unha lomba ou rampa moi empinada ata o cumio do Mustallar. Xa na quebrada, a 1700 metros, se mira unha valla que separa Galiza de Castela León, si, unha desas que máis que parecen da vergoña que outra cousa. A cruzamos e comezamos o ascenso de máis de 200 metros pola inclinada lomba, onde se ven máis montañeiros subir.

A lomba faise pesada e longa, nos seus puntos máis inclinados dar catro pasos seguidos sen parar uns segundos faise moi difícil, e despois de toda a subida anterior a moi bo ritmo, as pernas comezan a sentir esta montaña, que se fai máis dura que Trevinca por exemplo. O primeiro en facer cumio e o compañeiro Tiago, pois os outros tres paramos un tempo maior a tentar fotografiar os rebecos anteriormente. Con muito esforzo e suor, nun explendido día con nubes pero soleado, os outros tres tamén chegamos o cumio.

Corría as 14:10 cando chegamos arriba, máis de 30 minutos nos levou facer a última lomba, sen dubida algunha, a máis dura. No cumio há máis montañeir@s, e da a casualidade que algúns coñecidos de nosa terra, así son esas grandes sorpresas da aventura as veces. Grazas o bo día bastante claro, a vista e fermosa, dende o pico se poden ver a parte da propia serra dos Ancares cos seus picos máis emblemáticos, se mira o Courel, Trevinca, O Teleno, Manzaneda, a Cordilleira Cantábrica, ata cara o mar Cantábrico podemos ver a Serra do Xistral. Indo moi ben de tempo, con tranquilidade xantamos antes de descender.

Antes de descender pola vertente sur, planificamos subir tamén o Pico Lagos e logo, no descenso circular cara Burbia, pasar polos lagos de Vilouso. Comezamos así a baixar con muito ánimo e humor, o pouco nos desviamos da ruta para subir e crestear unha pequena cima moi pedrosa e esporada na cara sur, un pouco de aventura e adrenalina sempre sinte ben o corpo en momentos así.

Logo baixamos cara á quebrada que fai o Mustallar co Pico Lagos, mirando unha vez máis atrás, o fermoso Mustallar e seus fortes desniveis. Tamén nesa quebrada, vemos outro rebaño de rebecos que nos visitan o lonxe. Comezamos a subir o Pico Lagos, o cal facemos con facilidade o vir dun cumio máis alto. Chegamos arriba as 15:45 a 1.866 metros, e sen perder muito tempo comezamos a descender por un cordón longo que une este monte coa quebrada do pico Corno Maldito.

Dicir, que nese cordón, entre a Galiza e o Bierzo, nos sorprende unha forte rafaga de vento que parecía saída da nada, pero que nos fai por as chaquetas, o que para nos foi case unha anécdota, pois o clima estaba sendo moi agradable todo o día. Unha vez na quebrada co Corno Maldito, vemos que podemos descender ata un sendeiro que se mira máis abaixo que vai directo os lagos. Estando os pes do ascenso o pico Corno Maldito, nos entra unha gran ambición de subilo, que nos tenta e comezamos a falalo, pero finalmente, non decidimos arriesgar por se na baixada, non coñecendo a ruta nin a distanza a Burbia, nos collese a noite.

Descendemos por un semi sendeiro improvisado e nos imos orientando ata dar co camiño que baixa os lagos de Vilouso, os cales o chegar, vemos que a seca do verán inda fai meia neles. Continuamos baixando e imos deixando o paisaxe de praderías de montaña, para irnos adentrarnos nunha incrible fraga de acivros, a verdade que nunca na vida viramos ningún dos catro tanto acivro xunto. Tamén pasamos polo refuxio de montana de Acebalin, o cal atopase nun estado moi bo, o que nos fai pensar en futuras rutas de máis dun día.

O carón do arroio Vilouso paramos a merendar con muita tranquilidade, para facer o último tramo máis suave e doado. De vez en cando vemos atrás para ver como muda o tempo na montana coa chegada da tardiña, aparecendo nubes e pequenas néboas. Así chegamos a Burbia, a fermosa aldeia do punto de partida, nos mudamos e tomamos algo en situ falando da fermosa ruta e seus millores momentos e curiosidades.

Por último, dicir que esta foi a montana que máis me sorprendeu ata agora na terra galaica, tanto en dificultade e desnivel, que contaba con menos, como en fermosura e variedade, pois dende alí tes pe a muitas máis rutas e máis montanas da zona, polo que acho volver algún día.

Como curiosidade, miña nota na cima foi que seguría sen fumar, ese era o día 6 sen facelo, e hoxe sigo cumprindo ese desafío con 24 días sen fumar e subindo. Pronto, este novo equipiño que acabamos de comezar a disfrutar xuntos das rutas, montañas e a propia natureza e seus encantos,  subiremos outro cumio mítico do noroeste, polo que até a próxima aventura e cumio!

Algús datos:

Distancia: 21 Km                     

Altitude máxima: 1.935 m

Altitude mínima: 887 m

Desnivel:1.141 m

Tempo total: 7 horas 30 minutos máis-menos.

Ritmo: Subida forte con baixada tranquila, co muitas paradas.

Tipo de ruta: Circular.