Estado do patrimonio megalítico en Ponteareas

Reportaxe sobre o penoso e abandoado estado do patrimonio megalítico no concello de Ponteareas, o cal o visitaremos para dalo a ver.

Relato, Terra galaica, o VIII a.C, Quen todo quere, perde a quen quere.

Contan que a tribo dos Grovios das terras quentes da Gallaecia, naceron da unión de terras ou clans que herdaron nomes moi similares no baixo Baina (Miño), Turonio, Torroso, Torroña. Troña e Tegra.

Pero antes desa unión puideron acontecer episodios violentos como este hipotético, ambientado no VIII a.C.

Por aqueles tempos, os pequenos clans do Tena (deusa da abundancia, do que deriva Tea) estaban liderados por a cividade de Troña, a cal tiña como caudillo a Olorko ollos de boi. O outro lado da Serra do Galleiro rivalizaban co outro forte de clan en auxe  de fortes guerreiros, o cal seu caudillo era Elión o alto, e seu centro de poder a cividade de Torroso.

Contan que Olorko ollos de boi tiña unha personalidade enerxética e aloucada, e cruzou a Serra do Galleiro e roubou gando cabalar dos de Torroso, aproveitando que estes estaban en luita cos de Turonio do sur.                                                                                                                                     Isto sentiu tan mal a Elión que pactou unha tregua cos Turonio, e foise as súas terras de novo a devolver a ofensa a Olorko. Xuntou un pequeno pero forte continxente de case setenta guerreiros e partiron cara o Galleiro, entre eles estaban o grande guerreiro Aiko (amigo de fiar) o Oso e seu fillo, Usónos o forte.

Da outra vertente da serra, enterado Olorko ollos de boi da manobra aceptou o reto, xuntou un grupo de case cincuenta guerreiros, entre eles seu fillo, Kórdo, un adolescente de só catorce anos, e tamén foise cara o Galleiro. A luita ía ter lugar nun paso natural da serra, en terras intermedias cando o sol estivera no punto máis alto.                                                                                                                 Pero Olorko, sabendo xa exactamente súa inferioridade e a fortaleza dos guerreiros de Torroso, e que o armamento destes era máis pesado, na noite pasou o pequeno chan do paso onde pactaran a luita.     

A mañá seguinte, Elión o alto tiña noticias de que os guerreiros de Olorko desapareceran na noite, e pese as advertencias de Aiko e seu fillo, este inda moi molesto pola ofensa do roubo do gando, decidiu subir o paso igual, e se non están, saquearemos súas terras e faremos cinzas a propia Troña. Cando seu continxente se atopa no último pero máis duro repecho da subida antes do paso,  cos seus guerreiros máis esparcidos, cansos e coa cabeza máis na subida e o forte sol de fin de verán que pegáballes enriba que de manter a garda, sonou un corno do cal sentiron un escalofrío. De seguido, despois do son da morte, saíron muitos paxaros voando do lugar o mesmo tempo que frechas, lanzas e pedras comezaron a caerlles enriba das partes máis altas do monte pedregoso.

Comezaron así momentos de tensión, adrenalina e berros maldicindo os de Troña, non tedes honra! Covardes! Baixade e luitar como guerreiros! Os confusos guerreiros novos de Torroso escondíanse da choiva de proxectís baixo os escudos no chan, os veteráns sacaban de espada de antenas e lanzas e seguían berrando. Cando Olorko viu o maior desorde entre as filas dos inimigos, mandou caer os seus, muito máis lixeiros para a luitar.                                                                                                      Cando comezou a luita de verdade, os de Torroso mostraron súa bravura, pero xa estaban moi debilitados e espallados, algúns berraban feridos, outros xa estaban mortos pasto dos carroñeiros, pero non retrocedían. Non durou muito o combate, Olorko ollos de boi, mirou o mal que causara entre as filas inimigas que xa se sentían derrotadas e tocou o corno de retirada, pois el non buscaba vencelos, senón simplemente frealos e desmoralizalos para que non chegasen a Troña, e isto xa o conseguira.

Así seus guerreiros por onde viñeron fuxiron, deixando un terzo dos guerreiros inimigos mortos, feridos ou escapados, pero sobre todo humillados ante tal derrota. Pero os  deuses non ían ser de todo xenerosos co Olorko por súa traizoeira e deshonesta forma de luitar, pois seu adolescente fillo, na retirada xunto a un par de seus guerreiros, quedaron atrapados entre guerreiros inimigos. Elión e os seus percataronse rápido do sucedido, e ó perseguiron como lobo que persigue a un xoven corzo.

Pasando o paso, do outro lado da serra, existía un pequeno castro entre terras de uns e outros chamado Brogis (significa Fronteira, a día de hoxe Castro Sarmagoso), o cal vivía do gando da serra, e era tributario de Troña polo que deixaron entrar un escapado e asustado Kórdo e seus tres guerreiros. Elión o puido coller antes, pero este pasou sobre un campo de antigas e sagradas mámoas, e non quixo ofender os deuses derramando sangue sobre estas.

Seus guerreiros rodearon o pequeno castro, moi mal defendido por uns parapetos e pequenos foxos, e na noite caeron a lume e ferro sobre el. Na luita caeron algúns de seus guerreiros, pero pronto tomaron o poboado e capturaron a Kórdo.                                                                                        Elión inda estaba moi alterado pola humillación do roubo de gando e derrota, o igual que seu millor guerreiro Aiko o oso, polo que decidiron cortarlle a cabeza o xoven Kórdo de só catorce anos e mandarlla a seu pai a Troña, e tamén matar a todo habitante de aquel castro. De nada serviu que seu fillo Usonós intentase evitalo, posto que o miraba todo precipitado e sería máis valioso como prisioneiro, pero non serviu de nada. Logo dixo unha frase que o perseguiria toda a súa vida, esperemos que os deuses nos perdoen polo que acabamos de facer, e que non nos concedan unha morte desta maneira. 

Cando a xoven cabeza de Kórdo chegou a seu pai a Troña, este entrou en cólera, era seu único fillo varón. Días despois deu unha orde que sorprendeu a todos, mandou ir buscar seu fillo bastardo, criado en secreto por un vello chaman nos montes da Picaraña, o cal protagonizaría outra historia nestas terras, pero este é outro conto...                

O Camiño do Norte

Máis alá da historia, existe unha conexión cultural e espiritual nas terras do norte, as terras da Britonia, as terras de Mondoñedo.

O monte San Nomedio ou San Mamede, posible mítico Medulio?

Neste outono, muito se menciona o concello das Neves, pero por desgraza esas mencións son polos tristes e destrutivos lumes que devastaron súas terras e vidas. Pero agora, como se fora un toque de levantarlle a moral a eses danados lares veciños, porei meu gran de area recordando seu glorioso pasado, e tal vez un dos feitos que puido marcar máis mella non só nas terras do Condado, senón en toda a antiga Gallaecia e máis alá, pois nun de seus montes máis emblemáticos puido forxarse o mítico lema “denantes mortos que escravos”.

Situado xusto enriba do val do Miño, se levanta unha grande montana que chega os 694 m no seu cumio, como un brazo separado dos Montes da Paradanta, cun porte que impoñente no centro do concello das Neves, tratase do antigo monte de San Mamade, a día de hoxe coñecido como San Nomedio, que no seu cumio ten unha capela no nome do propio San Mamede.

Pero tal vez, esta maxestosa montana esconda algo máis no seu pasado remoto, pois non serei o primeiro nin o último que o poña na mesa, o mítico Monte Medulio, a última resistenza fera no ano 22 a.C dos galaicos contra Roma. Foi épico este mito pois no seu final, os galaicos atrincheirados no monte, famentos e acurralados, deciden matarse con “lume, ferro e veleno de teixo” antes de ser rendidos a Roma, inda que nas crónicas tamén nos falan da presenza de Ástures e Cántabros.

Segundo nos chegan os poucos datos romanos, este monte mítico foi a última resistenza, a cal defenderon miles de galaicos, que foron rodeados e cercados por un foxo de 15 millas o seu redor segundo os historiadores romanos Floro e Paulo Orosio. As lexións romanas as dirixían os cónsules Publio Carisio vido de terras lusitanas, e Caio Furnio, vido de terras da Tarraconense polo norte, que pouco a pouco foron reducindo o cerco, deixando os asediados nunha situación extrema. O parecer cando se ía iniciar a toma final por todos os frontes, os galaicos, nesa noite fan un grande festín e deciden suicidarse, morrendo así de forma heroica e libres antes que entregarse a escravos. No século V d.C o cronista galaico Paulo Orosio nos conta sobre a súa ubicación «minio flumini inminenten», e dicir, nas terras cércanas do río Miño. Isto fixo que muitos historiadores e investigadores situaran este monte en diferentes lugares da xeografía do noroeste peninsular, como en terras galegas o Courel, o Aloia, Cabeza de Meda, no macizo de San Mamede... até o historiador alemá de inicios do século XX, Adolf Schulten, o sitúa no monte Santa Tegra, pero tamén ten indicios dunha posible ubicación nos “montes cércanos a Meder”.

Curioso verdade, Meder-Medulio, o parecido do nome, e cal e o grande monte situado na zona, San Nomedio. Pero que pode ter San Nomedio para ser o emblemático Medulio, pois máis do que pensamos. Dicir que é unha montana soa, sobre o val do propio Miño como dicía Orosio, que no seu cumio tivo un castro e unha capela abdicada a San Mamede, santo que aparece muito en montes referidos o posible Medulio, e que ese xigante foxo que o rodeaba semellen os mesmos vales que rodean a montana. Curiosas tamén son súas lendas e folclore moi bélicos, pois contan que alí habitaron os mouros, neste caso de seguro refírese os pagáns galaicos, e que despois dunha grande luita esconderon súas armas en túneles baixo o monte, así como un grande boi de ouro.

Tamén e curioso o topónimo nos seus redores como «Batalláns», e o lugar da «Batalla», onde tamén se conta que os mouros luitaron nunha grande luita. Outro topónimo curioso do lado de Ribarteme e o da A Muradella, que nos fai pensar en muralla. Tamén debemos engadir as tradicións e romeiras dos redores, como a dos «mortos» en Ribarteme ou a do «medo» a capela de San Bartolomeu de Taboexa, pois todo nos fala de luitas moi antigas, morte e medo... medo e Medulio.

Non imos asegurar que San Nomedio ou San Mamede sexa este fascinante monte, nin muito menos, pero que seu folclore, situación e tradición nos fale que esa montana “algo tivo que pasar en tempos remotos”, case é innegable. Tampouco 'podemos dicir que na terra galaica só se producise unha resistenza heroica no monte Medulio, tal vez foi máis dun, cousa que tal vez nunca coñeceremos, o que fai deste mito algo inmortal e que todos os galegos e galaicos debemos sentirnos orgullosos.

Por último vos deixo con este poema sobre o Medulio que escribiu Ramón Cabanillas no ano 1917, chamado En pé!, o mesmo que dígolles os veciños habitantes das Neves e a nos mesmos, non deixemos asoballarnos de novo polas mafiosas políticas forestais e o conformismo, senón a historia repetirase ano tras ano e con ela a dor e as bagoas.

"O día do Medulio
con sangue quente e roxa
mercámo-lo dereito
á libre honrada chouza!"

Publicado para Comarcas na Rede o 16 de novembro do 2017

A outra cara da emigración, o legado indiano nas terras do Suído, Gaxate.

Recordo estando no Brasil un domingo, na Praia do Forte no estado da Bahía, un señor duns cincuenta e poucos anos, pola seu vestir de boa condición económica e con rasgos brasileiros pero poucos acentuados, preguntarme nun “brasileiro-bahiano” similar o “portugués” continental, - voçe é espanhol?, o cal eu respondín, - eu sou galego, en nese momento puiden ver como mudoulle a faciana, pois me dixo, - minha avoa era da Galiza, era de Gaxate.

Nese intre, víuseme unha grande saudade coa sorpresa da súa resposta, pois coñezo ben esas terras da cara oeste da Serra do Suído, con súas maxestosas parroquias con grandes igrexas e casonas espalladas polos vales do Oitavén e do Verdugo entre montanas, con verdes prados cheos de vacas rubias salpicados polo medio de hortas dos invasores eucaliptos, pequenas aldeas lonxanas nos altos montes, estradas e regatos ateigados de vellos carballos como oasis entre os invasores cultivos forestais...

A verdade que nesas terras, muitas persoas das cidades de Vigo e Pontevedra e seus redores, buscan a desconexión e ar da montana, facendo que inda quede economía e estabilidade actualmente. Mesmo así, en tempos non tan remotos, pola súa lexanía, mala comunicación e marxinación, foron lugares onde a emigración fixo muita mella e forma de buscarse a vida, sobre todo “As Américas” xunto cos veciños ourensáns da cara oeste do Suído, os concellos de Avión e Beariz.                                            Muitas historias e mitos fixeron persoas destas terras nas Américas, como o veciño de Avión, Ildefonso Graña Cortizo, chamado o “último rei galego” co nome Alfonso I, rei dos Jíbaros (tribo do Amazonas) ou Alfonso I da Amazonia.     

                                                                    

Este feito fixo que pasear a día de hoxe polas terras do Suído, nótese esa pegada cando menos dos “retornados” adiñeirados, aqueles que conseguiron fortuna e bo vivir no estranxeiro e na volta, trouxeron con eles parte do legado do “novo mundo”, como por exemplo a arquitectura “indiana ou colonial” das vivendas moi típica dos anos de bonanza en centro e sur América a  de finais do século XIX e até a metade XX.

Un exemplo desta arquitectura, e museo o ar libre vivo, e a parroquia de Gaxate, que tanto me viu a cabeza aquel día no Brasil con aquel señor, o cal sen estar nunca nesa parroquia natal da súa avoa, coñecía pola tradición oral familiar contos e historias dela, algo incrible, e que non morrería sen visitala. Tamén contoume que súa avoa, cando chegou soa o Brasil, sabia que era de Gaxate, de Fornelos de Montes e “galega”, e “nada máis que iso”. Por último, para rematar este pequeno recordo e relato, que millor que mostrarvos Gaxate, e seu vivo pasado cercan coas súas maxestuosas casas indianas, as cales, estando tan tan lonxe, viñéronme a cabeza no primeiro momento que aquel señor me dixo “minha avoa era da Galiza, era de Gaxate”.

Subida Mulhacén, Veleta y Cerro de los Machos, pasando por el Paso de los Guías, 2017

Vídeo reportaxe dende a Galiza a Sierra Nevada, con á ascensión o Mulhacén, Veleta y Cerro de los Machos pasando polo Paso de los Guías no mesmo día, o vídeo e dos poucos na rede feito por galegos en galego.

HISTORIA E CRONOLOXIA DA FORTIFICACIÓN E CASTELO DAS COVAS DE DONA URRACA, SALVATERRA DE MIÑO.

Antes do século X.

Posiblemente fose un núcleo co nome latinizado de Lazoiro, que controlaba unha importante ruta secundaria e seu comercio no paso do Río Miño.

Século X

No ano 991 aparece nunha doación do rei Vermudo III a mitra compostelá, nela doa unha pequena vila posiblemente cun pequeno castelo chamada Lazoiro, xunto o Val de Salvaterra (que sería no futuro un condado, que daría nome a actual bisbarra).

Século XII

E de supor que no século XI o núcleo e territorio ten prosperidade, pero cobra verdadeiro protagonismo nas luitas pola independenza de Portugal.

                                                                         

Na praza e castelo, xuntaron forzas no ano 1121 a raiña dona Urraca máis o enerxético e ambicioso bispo de Compostela Diego Xelmírez, do que as malas linguas dicían que era amante desta raíña, todo para ir a fronte contra a prima da raíña, Tereixa de Portugal, que pretendía a independenza do condado Portucalense.

Ambos cruzaron o Miño e derrotaron a Tereixa na batalla de San Mamede, freando así a independenza, inda que esta sería máis tarde conseguida polo fillo desta, Alfonso Henriques.

Neste período posiblemente Dona Urraca reside un tempo no lugar, dando nome popular o castelo “as Covas de Dona Urraca”. Tamén neste tempo e cando seguramente se forxan lendas como a do Pozo de Dona Urraca, o cal din que esta baixo as covas e ten un pasadizo que leva baixo o Miño até a vila fronteiriza de Monção.

Século XIII

Durante este século, o rei Alfonso IX favoreceu a formación desta vila para protexela dos abusos dos señores feudais locais, inda que se descoñece se chegou recibir fueros, pero si e un dato da importanza da praza.

Século XIV

Pola súa estratéxica situación como vixía e paso sobre o río Miño, voltou ser escenario de luitas co veciño reino de Portugal.                                                                                            

No ano 1337 e tomada o igual que outras prazas e vilas fronteirizas polo rei portugués Alfonso IV, sendo liberada por o rei Xoán I anos despois aproveitando as crises monárquicas do reino portugués. Despois da reconquista e entregada a familia nobiliaria dos Sarmiento, que máis tarde se emparentaran cos Soutomaior, pertencendo a esta familia emparentada a fortaleza até principios do século XX.

Século XV

Este foi un século moi bélico e cheo de conflitos, do que tampouco se librou, tendo lugar na praza e castelo sucesos de personaxes importantes da época como Pedro Madruga de Soutomaior, o cal pertencía o lugar.

No castelo, tivo o Madruga cautivos a García Sarmiento e Fernán Camba. No ano 1479, é cercada por tropas do bispo Fonseca de Compostela máis o conde de Monterrei, inimigos do Soutomaior os cales conseguen conquistala e liberar os cautivos. Deste feito inda se conserva un cantar popular.

“Salvaterra, Salvaterra                                                                                                                      Onde estiven en prisións,                                                                                                                      Non te chaman Salvaterra                                                                                                                             Que te chaman salva-homes.”

                                  

Tamén e a finais deste século muda de forma definitiva seu nome a Salvaterra, chegando os nosos dias e deixando o de Lazoiro no seu rico pasado.

Século XVII

Este e un século moi importante e convulso para a praza, o rei Felipe III concede a Diego Sarmiento de Soutomaior o titulo de Conde de Salvaterra, nacendo así “O Condado”.

A partir de mediados de século, coa restauración do reino de Portugal, revívese as guerras de fronteira estando Salvaterra en primeira liña.   

                                                                                                                                                                    O conde García Sarmiento de Soutomaior e Salvaterra deixa a fortaleza o mando do portugués Gregorio Lopés de Puja, o cal tras voltar a proclamación do reino de Portugal traizoa a seu señor e chama as tropas de João Rodrigo de Vasconcelos e Sousa, conde de Castel-Melhor (Portugal). Este ocupa a praza e fortaleza ca pouca resistenza dos veciños, pasando así a pertencer o reino de Portugal, corría o 15 de agosto do 1643.

Os portugueses reforman e reforzan a fortaleza facendo destas practicamente inexpugnables, comeza así unha luita case interminable pola súa reconquista.                                                                              A monarquía Hispánica xunto coa Xunta de Guerra do reino da Galiza deciden construír tres novas forticacións nos redores de Salvaterra para cercala, nace así o castelo de Santiago de Aitona, a fortaleza de Fillaboa e a atalaia de San Pablo de Porto.

 O pouco de levantalas, a de Fillaboa e San Pablo de Porto son destruídas por 2000 infantes e 50 xinetes portugueses nunha táctica e audaz ofensiva, pero rapidamente voltan ser levantadas despois da retirada dese continxente. Pasan os anos e pouco se avanza, até que se intenta por en marcha unha ambiciosa ofensiva clave, cruzar o Miño e intentar tomar as prazas portuguesas de Monção e Lapela, as cales eran a cabeza de ponte da outra ribeira por onde se subministraba e reforzaba Salvaterra.                                                                                                                                                                             A ofensiva sobre Monção e cuberta con fogo de artilleria dende o castelo de Aitona. Despois da caída de Lapela e un duro cerco a Monção, esta cae o 7 de febreiro do 1659. Salvaterra seguía en poder portugués, pero agora súa sorte estaba botada, pois soa e rodeada capitula e se rende dez dias despois da toma de Monção, sendo entregada o Marqués de Viana, era o día 17 de febreiro do 1659.

Foron 16 anos de luitas e sucesos estando a fortificación e praza en mans portuguesas, de volta a mans galegas, a Xunta de Guerra decide derribar as fortalezas de Fillaboa e Aitona, pois agora pasan a ser un perigo estratéxico nos redores de Salvaterra. Si deciden ter inda en pe a de San Pablo de Porto.

Século XX

Neste século nos anos vinte pasa a pertencer o concello de Salvaterra de Miño, e no 1949 e declarado ben de interés cultural. Neste período sufre un grande deterioro e mala restauración.

Na actualidade ben sendo un conxunto de explanadas intra muros para festas e eventos, con parte do pouco patrimonio que queda mal restaurado o estilo moderno e outro tanto a caer, apuntalado e marxinado sendo edificacións históricas e publicas, con mesturas de diferentes pavimentos incluído o asfalto, todo o contrario e sendo un mal exemplo da conservación dun núcleo histórico tan importante, o contrario do que se merece tanta historia.

Neste momento, inverteuse na Casa do Conde con fondos FEDER europeos case 200.000 euros para facer un museo Casa do Viño, o cal esta rematado dende fai anos pero inda nunca se inaugurou sequera, inda que na súa porta pon ben claro Casa do Viño e a inversión.

Pero a cousa non se queda aquí, senón que agora queren facer un Museo do Viño 2 (sen inaugurar o primeiro) no que queda do histórico castelo das Covas de Dona Urraca, o cal ten un uso popular para a veciñanza e se fan exposición, mostras, e até casamentos ou xuntanzas familiares. Non estou en contra dos museos, pero con tanta historia contada aquí, que pinta un museo do Viño “2” nas Covas? Para que tirar máis cartos tendo un sen uso, tendo o patrimonio dos redores a caer ou unha inversión 0 en recordo da rica historia de Salvaterra e seus moradores.

Cada un que faga a reflexión que queira agora, pero Salvaterra e dos poucos exemplos galegos que nos quedan de vila amurallada polos conflitos de fronteira con Portugal, polo que consciencia co que se queira facer e deixar de futuro.

Galiza destruida, lumes, patrimonio ferido e carballos en forma de esperanza

Mes de outubro negro, mes de bagoas e reflexión para o futuro. Nestes tres vídeos podemos ver o resumo deste triste comezo do outono.

Neste primeiro video, podemos ver o resultado e estado dunha das vítimas das brutais vagas de lumes forestais deste mes, o Castro de Troña. Era visto vir, anos rodeado de eucaliptos, cunha sería invasión dentro do poboado de mimosas, só era caer a chispa para que sucedera.

Pola contra, o lume o limpar parte da mimosa, voltou dar a luz partes do poboado case desaparecidas dende os 90, e triste que esto volta saír a luz despois dunha desgraza.

Cambiando de luga, situámonos agora nas terras da Serra do Faro, entre Chantada (Lugo) e Rodeiro (Pontevedra). Seguindo o “camiño do inverno” nas lombas do monte da Cabeza, há unha pequena necrópole megalítica, a cal o visitamos levamos esta sorpresa.

Dicir que xa tratamos este tema e informamos, e que neste momento xa actuouse e esta declarado en patrimonio o dano causado.

Voltando o Condado, veremos un berro de esperanza a triste situación provocada por anos de mala xestión e intereses nos nosos montes, ou máis ben hortas forestais. Unha vitoria da natureza, a milagre natural da nosa terra ante o devastador terror da fecundación do eucalipto, máis vale un vídeo que mil palabras, agora, reflexionar sobre o futuro.

Carballeira resiste grande incendio de eucaliptos, Padróns (Ponteareas)

Subida o Galleiro na II Xuntanza Irmanamento

Triste incendio nas terras de Verín, finais setembro 2017

II Xornada de Irmanamento Ponteareas-Mós-Pazos de Borbén

Por segundo ano consecutivo voltamos a patear a serra do Galleiro entre veciños, os cales este ano sumase Pazos de Borbén.

Cada un ascende por súa vertente quedando as 9:30 da mañá, arrancando os de Ponteareas do Teleclube de Cillarga, os de Mós do Torreiro de Louredo e os de Pazos, dende a escola do Galleiro (Nespereira).

Na xuntaza, xa na zona do cumio do Galleiro, desfrutaremos e voltaremos dar a coñecer o patrimonio natural e histórico deses montes, montes que nos unen a tod@s os alí presentes. Xantaremos de novo en armonía e irmandade para finalmente cara as 17:30 baixar cada grupo cara súas terras como inicio.

De novo unha grande iniciativa de colectivos dos tres concellos, os cal ten unha grande importanza non só na irmandade entre parroquias e municipios veciños, senón tamén pola posta en valor e coñecemento das riquezas da Serra do Galleiro.

Esperamos que vos animedes e nos vexamos o domingo 8 polas ladeiras do Galleiro J .

Petroglifos en Ponteareas I Parte

Intentando seguir pondo en valor e coñecemento, estes restos patrimoniais prehistóricos de arte o ar libre, imos amosar a riqueza que noso concello ten neste campo arqueolóxico, posto que é algo que e pouco coñecido nas nosas terras.

Comezaremos cos últimos publicados e visitados, os da zona do Monte Aberto, comezando cos coñecidos de Padróns (Padróns), no linde de esta parroquia con Ribadetea. Polo de agora coñecemos dúas pedras, unha con círculos concéntricos aliñados o norte en dúas liñas, e outra cunha coviña solta que descoñecemos súa cronoloxía. Pensamos mesmo así, que a zona esta pouco explorada e debe haber muitos máis.

Moi cerca e tamén en Padróns, se atopan os do Charco, que temos constancia polo menos en catro pedras de círculos concéntricos e coviñas.

Sen saír da mesma zona, pero do lado de Ribadetea nos atopamos co coñecido como petroglifo do Monte Aberto, unha pedra con coviñas e talladuras indeterminadas neste momento, polo seu mal estado de conservación.

Sen saír dos lindes de Padróns, nos imos agora o punto máis alto do concello, e cando dicimos o punto máis alto, e o máis alto, pois estas coviñas se atopan na pedra do cumio a 743 m sobre o nivel do mar, no linde xa con Mos. Este tipo de petroglifos, en cumios e en formas de coviñas ou pequenos lagares ou pías, orientados sempre o oeste, e dicir a posta do sol, pode ter un significado ritual solar, pois o sol nestas sociedades tan antigas soia ser a divindade suprema. Dende el há unhas fermosas vistas a ría de Vigo e illas Cies.

Para que vexades que este fenómeno do Galleiro non e inusual, e se da en  grande parte da terra galaica cando menos, imos por outro exemplo, pero agora no cumio doutro monte coñecido no concello, o Monte Landín, a 459 m de altitude na parroquia de Pías.

O igual que o do Galleiro, tratase dunha serie de coviñas e pías de pequeno tamaño nunha pedra preto do cumio, orientado o oeste (posta de sol) cunha grande vista sobre o val do Tea. Dicir que este monte esta por un lado sobre o castro de Troña, e polo outro (Mondariz) sobre o castelo do Sobroso. Esta pedra se atopa en perigo polo avance dun grande viñedo.

Outros petroglifos que se deron a coñecer fai menos dun ano, foron os da Carreira tamén na parroquia de Pías. Atópanse o outro lado do Tea dos do Monte Aberto, e teñen a mesma temática base, círculos concéntricos e coviñas, polo que creemos que os fixeran os mesmos individuos ou clan. Pese o auxe que tiveron o seu descubrimento, neste momento se atopan de monte.

Pero se falamos de petroglifos no concello de Ponteareas, non podemos esquecer da zona reina con máis abundancia no lado oriental, os pes dos Montes da Paradanta, nas parroquias de Guillade e Cumiar. Fai uns seis anos, andando pola zona do Pedroso, que ten petroglifos, atopamos de forma casual estes despois que un lume deixara unhas pedras a vista. Se repite o patrón xeral do concello e todo o val do Tea, coviñas dispersas e círculos concéntricos, pero desta vez tamén aparece unha cruz cristianizadora cristián. Que saibamos están sen declarar, pero agora ben seguro que estarán cubertos polo monte raso o igual que o resto que há na zona, na parroquia de Guillade.

Por último imos con outro tipo de petroglifos muitos máis modernos que teñen como función a cristianización do pagán ou marcar lindes territoriais, as cruces. Neste caso nos situamos na parroquia de Cristiñade, no coñecido como “Penedo da Sartén”, no linde co concello de Salceda de Caselas. A curiosa forma do penedo cunha grande pía nun extremo fai voar a imaxinación a parecerse con unha sartén, nel tamén se atopa un petroglifo en forma de cruz, que claramente marca o linde nese alto entre os concellos de Ponteareas e Salceda.

Como vedes dentro dos lindes de noso concello de Ponteareas, temos unha grandísima riqueza e variedade dentro do patrimonio de arte rupestre, pero por desgraza des-valorado e marxinado. Aquí só vai a primeira parte pois temos bastante máis, esperemos que vos gustase e fixese algún tipo de exame de consciencia, polo seu estado e o pouco valor que dáselle.